Mleko krowie czy sojowe — obszerny przewodnik: wartości odżywcze, zalety, wady, zastosowania i przepisy
Wybór między mlekiem krowim a sojowym to decyzja, którą podejmujemy codziennie przy zakupie, gotowaniu i planowaniu diety.
Ten szczegółowy poradnik porównuje oba napoje krok po kroku: tabele wartości odżywczych, wpływ na zdrowie, aspekty alergii i nietolerancji,
wskazówki dla sportowców, porady kulinarne oraz praktyczne przepisy z podaniem wartości odżywczych w wersji z mlekiem krowim i z mlekiem sojowym.
Wstęp — krótko i na temat
W tym przewodniku trzymamy się tylko dwóch opcji: mleka krowiego (najczęściej półtłustego ~2%) oraz mleka sojowego (niesłodzonego,
jak najprostszy skład: woda + soja). Porównujemy je rzetelnie: wartości odżywcze, rolę w diecie, zastosowania kulinarne, wskazania i przeciwwskazania.
Celem jest dać Ci praktyczne narzędzia do wyboru produktu, a nie promować jednego rozwiązania jako „uniwersalnie lepsze”.
Czym jest mleko krowie i mleko sojowe?
Mleko krowie — co warto wiedzieć
Mleko krowie to naturalny produkt zwierzęcy zawierający wodę, białka (kazeina, białka serwatkowe), tłuszcz, laktozę oraz mikroelementy (wapń, witaminy z grupy B).
Na rynku dostępne są warianty o różnych zawartościach tłuszczu: pełnotłuste (~3,5%), półtłuste (~2%), chude/odtłuszczone (~0,5–1%). Istnieją też wersje bez laktozy (enzymatycznie zhydrolizowane).
Mleko sojowe — co to właściwie jest
Mleko sojowe to napój roślinny otrzymywany poprzez namaczanie i mielenie ziaren soi, gotowanie masy i oddzielenie cieczu. Komercyjne napoje sojowe bywają wzbogacane wapniem,
witaminą D i B12, a także stabilizatorami i lekkimi emulgatorami. Niesłodzone, minimalnie przetworzone wersje mają zbliżone do krowiego mleka ilości białka (~3 g/100 ml).
Szczegółowe tabele wartości odżywczych (na 100 ml)
Poniższe wartości są orientacyjne i oparte na typowych danych produktów (mleko krowie 2% tłuszczu; mleko sojowe niesłodzone, fortyfikowane wapniem i witaminami). ‘—’ oznacza dane zależne od produktu/fortyfikacji.
| Składnik | Mleko krowie 2% (na 100 ml) | Mleko sojowe niesłodzone (na 100 ml) |
|---|---|---|
| Energia / kcal | ~50–52 kcal | ~33–45 kcal |
| Białko | ~3.3 g | ~3.0–3.5 g |
| Tłuszcz (ogółem) | ~2.0 g | ~1.6–2.0 g |
| Tłuszcze nasycone | ~1.2 g | ~0.2–0.4 g |
| Węglowodany (cukry) | ~4.7–5.0 g (laktoza) | ~0.5–3.0 g (zależnie od dodanego cukru) |
| Błonnik | ~0 g | ~0.1–0.6 g |
| Wapń | ~110–125 mg (naturalnie) | ~30–120 mg (często fortyfikowane do ~120 mg) |
| Witamina D | ~0–1 µg (zależnie od fortyfikacji) | 0–1 µg (często dodawana) |
| Witamina B12 | ~0.4–0.5 µg | 0 µg (jeśli nie fortyfikowane) / 0.2–0.5 µg (jeśli fortyfikowane) |
| Cholesterol | ~7–10 mg | 0 mg |
| Sód | ~40 mg | ~20–50 mg |
Uwaga: producenci napojów sojowych często wzbogacają swoje produkty w wapń i witaminy (B12, D) — dlatego ważne jest czytanie etykiet. Napoje “barista” lub “fortyfikowane” będą miały etykietę z wartościami.
Porównanie kluczowych składników i ich roli
Białko
Oba napoje mają podobną ilość białka na 100 ml (około 3 g), ale białko mleka krowiego ma wyższy punktowość aminokwasową (pełen profil egzogennych aminokwasów,
w tym leucyna, ważna w syntezie białek mięśniowych). Białko sojowe ma dobry profil aminokwasów wśród białek roślinnych — połączenia diety (zboża + soja)
kompletują profil aminokwasowy.
Tłuszcze
Mleko krowie dostarcza więcej tłuszczów nasyconych (zwłaszcza w tłustszych wariantach), co ma znaczenie przy profilach lipidowych i chorobach układu krążenia.
Mleko sojowe zawiera głównie tłuszcze nienasycone (w tym wielonienasycone), korzystniejsze dla profilu lipidowego.
Węglowodany
W mleku krowim dominuje laktoza — cukier naturalny; u osób z nietolerancją laktozy powoduje problemy trawienne. Napoje sojowe niesłodzone mają zwykle mniej cukru,
ale wersje smakowe (słodzone) mogą mieć go znacznie więcej.
Wapń i witaminy
Naturalnie mleko krowie ma znaczne ilości wapnia i witamin B. Napoje sojowe do porównywalności muszą być fortyfikowane; jeśli tak jest, mogą być równie dobrym źródłem
wapnia i witamin (przy założeniu dobrej przyswajalności).
Wpływ na zdrowie — co mówią badania
Poniżej krótkie podsumowanie wybranych obszarów badań i praktycznych implikacji:
Sercowo-naczyniowe
Meta-analizy sugerują, że zastąpienie tłustych produktów zwierzęcych przez źródła tłuszczów nienasyconych (np. w napojach roślinnych) może obniżać stężenie LDL.
Dla osób z podwyższonym cholesterolem wybór napojów sojowych lub odtłuszczonego mleka krowiego ma sens. Jednak umiarkowane spożycie mleka krowiego (niskotłuszczowego)
w kontekście zbilansowanej diety nie musi zwiększać ryzyka.
Kości
Wapń i białko są ważne dla zdrowia kości. Mleko krowie naturalnie dostarcza wapń; napoje sojowe wzbogacone (z wapniem i witaminą D) mogą dać porównywalny efekt.
Dla dzieci i osób starszych istotne jest, by źródło wapnia i witamin było stałe — niezależnie czy pochodzi z mleka krowiego czy z dobrze wzbogaconego napoju sojowego.
Hormonologia i soja
Izoflawony sojowe mają pewne działanie fitoestrogenne, stąd powstają pytania o ich wpływ na układ hormonalny. Większość badań klinicznych wskazuje, że umiarkowane spożycie produktów sojowych
(np. 1–2 porcje dziennie) jest bezpieczne i nie ma istotnych negatywnych efektów u dorosłych. Osoby z zaburzeniami hormonalnymi lub specyficznymi schorzeniami powinny konsultować się z lekarzem.
Nietolerancja laktozy i alergie
Nietolerancja laktozy dotyczy enzymu laktazy i powoduje objawy trawienne: wzdęcia, biegunki. Alergia na białko mleka (immunologiczna) jest odrębnym problemem, wymagającym eliminacji mleka krowiego.
Soja też może być alergenem, choć w populacji dorosłych występuje rzadziej niż nietolerancja laktozy.
Alergie i nietolerancje — kto powinien uważać
- Nietolerancja laktozy: wybierz mleko sojowe lub krowie bez laktozy.
- Alergia na białko mleka: konieczna jest eliminacja mleka krowiego — napoje sojowe są alternatywą, o ile nie ma alergii na soję.
- Alergia na soję: wybór mleka krowiego lub innego napoju roślinnego (poza soją), jeśli występuje alergia na soję.
- Interakcje z lekami: duże spożycie izoflawonów może w rzadkich przypadkach wymagać konsultacji z lekarzem (np. przy lekach hormonalnych).
Mleko a aktywność fizyczna i regeneracja
Mleko krowie (zwłaszcza pełne i półtłuste) od lat jest stosowane jako napój potreningowy — zawiera białko szybko i wolno przyswajalne (serwatka i kazeina), węglowodany (laktoza)
i elektrolity. Mleko sojowe ma porównywalną zawartość białka w wersjach niesłodzonych i może być dobrym napojem potreningowym, szczególnie dla osób na diecie roślinnej.
Praktyczna wskazówka
Jeśli zależy Ci na szybkiej regeneracji: 250 ml mleka krowiego półtłustego dostarczy ~8–9 g białka; podobnie 250 ml dobrej jakości mleka sojowego. Dla pełnej regeneracji po ciężkim treningu warto zadbać o ~20–30 g białka w posiłku potreningowym.
Zastosowanie w kuchni — praktyczne wskazówki
- Kawa i cappuccino: mleko krowie spienia się stabilnie; wersje sojowe barista są zaprojektowane do spieniania, lecz niesłodzone marki „kuchenne” mogą się rozwarstwiać.
- Gotowanie: mleko krowie dodaje kremowości do sosów i zup; sojowe sprawdzi się jako zamiennik w zupach kremach, ale może zmieniać smak — warto testować.
- Piekarnictwo i naleśniki: zamiana 1:1 zwykle działa — soja daje trochę inny aromat, ale efekt końcowy jest porównywalny.
- Jogurt i fermentacja: napoje sojowe wymagają specjalnych kultur do produkcji jogurtu sojowego; nie wszystkie łatwo „zamienić” w jogurt domowy bez dodatków.
Przepisy — wersja z mlekiem krowim i z mlekiem sojowym (wartości porcji)
Poniżej trzy praktyczne przepisy (smoothie, owsianka, naleśniki). Dla każdej receptury podaję dwie kolumny wartości: wersja z mlekiem krowim 2% oraz wersja z mlekiem sojowym niesłodzonym (fortyfikowanym).
1. Zielone smoothie (porcja dla 1 osoby)
Składniki
- 1 banan (średni, ok. 120 g)
- 1 garść szpinaku (50 g)
- 200 ml mleka (krowie 2% lub mleko sojowe niesłodzone)
- 1 łyżka masła orzechowego (15 g)
- 1 łyżka nasion chia (10 g) — opcjonalnie
Przygotowanie
- Włóż wszystkie składniki do blendera i miksuj do uzyskania gładkiej konsystencji.
- Jeśli smoothie jest zbyt gęste — dodaj odrobinę wody lub więcej mleka.
Wartości odżywcze (orientacyjne, na porcję)
| Składnik | Wersja z mlekiem krowim 2% | Wersja z mlekiem sojowym |
|---|---|---|
| Kalorie | ~520 kcal | ~480 kcal |
| Białko | ~18 g | ~16–17 g |
| Tłuszcz | ~22 g | ~20 g |
| Węglowodany | ~60 g | ~58 g |
| Błonnik | ~10 g | ~10 g |
Różnica kaloryczna i białkowa wynika głównie z różnej zawartości energii w użytym mleku; przy wyborze sojowego upewnij się, że nie jest ono słodzone.
2. Owsianka kremowa (porcja dla 1 osoby)
Składniki
- 50 g płatków owsianych górskich
- 200 ml mleka (krowie 2% lub mleko sojowe)
- 1 małe jabłko (pokrojone)
- 1 łyżeczka cynamonu
- Opcjonalnie 1 łyżka orzechów
Przygotowanie
- Gotuj płatki z mlekiem 5–7 minut, dodaj jabłko i cynamon.
- Na koniec dodaj orzechy.
Wartości odżywcze
| Składnik | Mleko krowie 2% | Mleko sojowe |
|---|---|---|
| Kalorie | ~380 kcal | ~340 kcal |
| Białko | ~12 g | ~11 g |
| Tłuszcz | ~8 g | ~6–7 g |
| Węglowodany | ~62 g | ~60 g |
| Błonnik | ~8 g | ~8 g |
Owsianka to dobry przykład posiłku, gdzie rodzaj mleka wpływa minimalnie na strukturę, ale wartość energetyczna może się nieco różnić.
3. Naleśniki klasyczne (4 małe porcje)
Składniki (porcja 1/4 całości)
- 100 g mąki pszennej
- 1 jajko
- 200 ml mleka (krowie 2% lub sojowe)
- 1 łyżka oliwy do smażenia
Przygotowanie
- Wymieszaj składniki na gładkie ciasto, smaż cienkie naleśniki na niewielkiej ilości tłuszczu.
Wartości odżywcze (1 porcja)
| Składnik | Mleko krowie 2% | Mleko sojowe |
|---|---|---|
| Kalorie | ~170 kcal | ~150 kcal |
| Białko | ~6 g | ~5–6 g |
| Tłuszcz | ~5 g | ~4 g |
| Węglowodany | ~24 g | ~24 g |
Naleśniki dobrze znoszą zamianę mleka na napój sojowy — konsystencja ciasta może się minimalnie różnić; dodaj ew. 1–2 łyżki więcej płynu, jeśli ciasto jest gęste.
Mity i fakty — szybkie obalenia
- Mit: „Soja to estrogen — powinna być unikana przez kobiety”. Fakt: izoflawony są fitoestrogenami, ale umiarkowane spożycie soi nie powoduje zaburzeń hormonalnych u zdrowych kobiet.
- Mit: „Mleko krowie odwapnia kości”. Fakt: mleko jest dobrym źródłem wapnia; brak dowodów na odwapnianie z jego powodu przy normalnym spożyciu.
- Mit: „Mleko sojowe ma dużo cukru”. Fakt: niesłodzone wersje mają niską zawartość cukru; to wersje smakowe są problemem.
- Mit: „Mleko krowie jest niezbędne dla dzieci”. Fakt: dzieci mogą otrzymywać wapń i białko z różnych źródeł; w diecie wegańskiej trzeba jednak zadbać o uzupełnienie witaminy B12 i odpowiednie wzbogacenie jadłospisu.
Aspekty ekologiczne i etyczne — krótkie spojrzenie
Produkcja mleka krowiego wiąże się z większym zużyciem wody i emisją gazów cieplarnianych niż uprawa soi na napoje. Jednak wpływ zależy od systemu hodowli, transportu i lokalnych praktyk.
Wybierając produkt zwracaj uwagę na certyfikaty (bio/ekologiczne), warunki hodowli i ślad węglowy producenta. Również uprawa soi ma swoje implikacje (np. stosowanie monokultur), dlatego kontekst geograficzny ma znaczenie.
Jak wybierać produkty na półce — checklist
- Sprawdź etykietę: czy napój sojowy jest niesłodzony i czy jest fortyfikowany (wapń, wit. D, B12).
- Dla mleka krowiego: wybierz tłuszcz dopasowany do celu (1–2% lub odtłuszczone), a w przypadku nietolerancji — wersję bez laktozy.
- Unikaj długiej listy emulgatorów i cukru — im krótszy skład, tym lepiej.
- Jeśli pijesz mleko do kawy, wybierz wersję sprawdzoną do spieniania (barista) lub testuj marki samodzielnie.
FAQ — 20 praktycznych pytań i odpowiedzi
1. Czy mleko sojowe jest zdrowsze niż krowie?
Nie ma uniwersalnej odpowiedzi — zależy od indywidualnych potrzeb. Dla osób z nietolerancją laktozy sojowe jest lepsze; dla tych, którzy potrzebują naturalnego źródła wapnia i witamin — krowie (lub sojowe fortyfikowane).
2. Czy mleko sojowe jest dobre dla dzieci?
Dla niemowląt nie — mleka modyfikowane i pokarm kobiecy mają specyficzne składy. Dla starszych dzieci dobrze wzbogacone napoje sojowe mogą być stosowane, ale należy dbać o całokształt diety i obecność wit. B12.
3. Czy osoby z hashimoto mogą pić mleko sojowe?
Większość badań nie wskazuje na istotne negatywne skutki umiarkowanego spożycia soi u osób z chorobami tarczycy, ale przy stosowaniu substytucyjnej terapii tarczycy porozmawiaj z endokrynologiem.
4. Czy soja podnosi estrogen?
Izoflawony są fitoestrogenami; ich efekt jest słabszy niż estrogenów ludzkich. Umiarkowane spożycie jest generalnie uważane za bezpieczne.
5. Czy mleko sojowe spienia się do cappuccino?
Specjalne wersje “barista” spieniają się dobrze. Standardowe niesłodzone mogą spieniać się słabiej.
6. Co jest lepsze dla cholesterolu?
Mleko sojowe, ze względu na mniejszą zawartość tłuszczów nasyconych i brak cholesterolu, jest korzystniejsze w kontekście obniżania LDL.
7. Czy mleko krowie powoduje trądzik?
U niektórych osób istnieje zależność między spożyciem mleka a zaostrzeniem trądziku, ale dowody nie są rozstrzygające. Jeśli zauważasz zależność — przetestuj eliminację.
8. Czy sojowe ma wystarczająco białka?
Tak — dobre napoje sojowe mają zbliżoną zawartość białka do mleka krowiego (ok. 3 g/100 ml).
9. Jak rozpoznać, czy napój sojowy jest wzbogacony?
Sprawdź etykietę — informacje o zawartości wapnia (mg/100 ml), wit. D i B12 są zwykle wyraźnie opisane.
10. Czy można używać mleka sojowego w przepisach z redukcją kalorii?
Tak — w wielu przepisach zastąpienie krowiego mleka sojowym obniży kaloryczność (o ile wybierzesz niesłodzone). Strukturę dania trzeba czasem dostosować.
11. Czy mleko sojowe zawiera dużo sodu?
Zwykle nie — zawartość sodu jest porównywalna lub niższa niż w mleku krowim; różni się w zależności od marki.
12. Czy mleko krowie bez laktozy jest gorsze od normalnego?
Nie — mleko bez laktozy to mleko enzymatycznie przetworzone; skład odżywczy jest bardzo zbliżony.
13. Czy osoby w ciąży mogą pić mleko sojowe?
Tak, jeśli napój jest fortyfikowany i dieta jest zbilansowana. W razie wątpliwości konsultacja z lekarzem prowadzącym jest wskazana.
14. Jaką ilość soi uznaje się za bezpieczną dziennie?
Umiarkowane spożycie (np. 1–2 porcje produktów sojowych dziennie) jest uważane za bezpieczne dla większości dorosłych.
15. Czy sojowe pomaga obniżyć cholesterol?
Niektóre badania sugerują, że regularne spożycie białka sojowego może nieznacznie obniżać cholesterol LDL, szczególnie jeśli zastępuje tłuste produkty zwierzęce.
16. Co z grupami ryzyka (np. dzieci, seniorzy)?
Dzieci powinny mieć zapewnione odpowiednie źródło wapnia i białka; seniorom warto zwrócić uwagę na białko i wit. D. Zarówno mleko krowie, jak i wzbogacone napoje sojowe mogą spełnić te potrzeby.
17. Czy napoje sojowe są ekologiczne?
Uprawa soi wymaga zasobów i ma różne oddziaływania środowiskowe w zależności od regionu. Ogólnie produkcja napojów roślinnych ma mniejszy ślad węglowy niż mleko krowie, ale kontekst jest ważny.
18. Czy osoby z anemią mogą pić mleko sojowe?
Soja zawiera żelazo niehemowe; dodatek witaminy C zwiększa jego wchłanianie. W przypadkach anemii warto konsultować zapotrzebowanie z lekarzem.
19. Czy kupować ekologiczne mleko sojowe?
Jeśli zależy Ci na ograniczeniu pestycydów i odpowiedzialnych praktykach uprawy, wybieraj produkty z certyfikatami ekologicznymi.
20. Czy napoje sojowe mogą być częścią diety redukcyjnej?
Tak — zwłaszcza niesłodzone napoje sojowe mogą pomóc obniżyć kaloryczność posiłków w porównaniu z pełnotłustym mlekiem krowim.
Podsumowanie — praktyczne wnioski
- Wybierz świadomie: czytaj etykiety, sprawdzaj, czy napój jest niesłodzony i czy jest fortyfikowany (jeśli potrzebujesz wapnia/wit. B12).
- Dieta i kontekst: nie istnieje uniwersalnie lepsze mleko — decyzja powinna wynikać z Twoich potrzeb zdrowotnych, stylu życia i preferencji smakowych.
- Sport i regeneracja: oba napoje mogą wspierać regenerację; dla większego efektu zadbaj o łączny posiłek z większą ilością białka.
- Alergie i nietolerancje: przy alergii na białko mleka wybieramy sojowe; przy alergii na soję — krowie lub inne alternatywy.
Meta (do Yoast / pola SEO):
Meta title: Mleko krowie czy sojowe — porównanie, wartości odżywcze, zalety i wady
Meta description: Porównanie mleka krowiego 2% i mleka sojowego niesłodzonego: tabele wartości odżywczych, wpływ na zdrowie, przepisy i praktyczne wskazówki.
Focus keywords: mleko krowie vs sojowe, mleko sojowe czy krowie, wartość odżywcza mleka, mleko do kawy, napój sojowy
Bardzo duża część populacji, bo około 40-50% (przybliżone dane) nie toleruje mleka krowiego, które (prawdziwe!) różni się diametralnie od napoju UHT (polecam poczytać), zaś chłopcy/mężczyźni nie powinni spożywać soi i wszelkich produktów pochodnych, ponieważ soja w jakiś sposób wpływa na produkcję damskich hormonów (nie znam się dokładnie w tym temacie, więc więcej się nie wypowiadam, ale potwierdzone jest to przez 2 osoby: moją nauczycielkę biologii i znajomego specjalistę medycyny naturalnej). Dlatego alternatywą jest tutaj mleko ryżowe, tudzież kokosowe 😉 Owszem, cena nie jest wcale mała, ale… trzeba sobie jakoś radzić. Mówię z autopsji, sama nie toleruję mleka krowiego. I nawiasem mówiąc strasznie się irytuję, kiedy słyszę “Pij mleko, będziesz wielki!”, bo koncerny chcą tylko zarobić kosztem czyjegoś zdrowia. Dla 40-050% społeczeństwa powinno to brzmieć “Pij mleko, będziesz kaleką.”, bo ludzie nawet nie zdają sobie sprawy z tego, że nie tolerują laktozy i sami sobie szkodzą tą niewiedzą.
A tak poza tym to bardzo fajny artykuł. Cieszę się, że poruszyłaś ten temat.
Pozdrawiam 🙂
Dziękuję za docenienie mojej pracy 🙂 Jest to bardzo trudny temat dlatego każdy z Nas musi podjąć sam decyzję co jest dla Niego najlepsze 🙂
Pozdrawiam 🙂
Z tą soją to się zgadza, że mężczyźni niekoniecznie. Od czasu do czasu oczywiście nie zaszkodzi, ale nie regularnie. Jeszcze należałoby przestrzec przed pojawiającymi się ostatnio “napojami mlecznymi”, w których naturalny tłuszcz mleczny jest zamieniany na tłuszcz roślinny niewiadomego pochodzenia. Wyglądem bardzo przypomina mleko (tak jak produkty “naśladujące” śmietanę, w których jest utwardzony tłuszcz roślinny i ani grama mleka. Ja już czytam prawie wszystkie etykietki 😛
Nietolerancja mleka krowiego to rzeczywiście problem naprawdę większej części populacji, aczkolwiek najczęściej nie objawia się to jakoś drastycznie – lekka nietolerancja powoduje głównie wzdęcia, dające duży dyskomfort. Natomiast nudności i biegunka, a także często skurcze i bóle, stają się już uciążliwe i nieprzyjemne, co automatycznie wyklucza spożywanie mleka i produktów mlecznych z naszej diety. Są jeszcze skrajne przypadki, np choroba Leśniowskiego-Crohna, które wymagają restrykcyjnej diety, leków i stałego nadzoru lekarskiego. Nie są to tematy łatwe, ale bardzo ważne, bo wiele osób nawet nie zdaje sobie sprawy, że coś takiego ich dotyczy.
http://www.zdrowiejelit.pl/ – polecam też serwisy tego typu, gdzie można odnaleźć naprawdę ciekawe artykuły, uzupełniające takie tematy, jak ten.
Pozdrawiam 🙂
Skąd te dane o (zgrozo!) 40%-50% osób nie tolerujących laktozy? Nie wiem, jak jest faktycznie, bo na KAŻDEJ stronie, którą otwarłam, statystyki się od siebie różniły, ale najwyższy procent występowania ww nietolerancji w Polsce wynosił 38% (zwykle ok. 25%). Na Świecie jest on oczywiście większy, ale dla wiele krajów europejskich ma niższy od Polski.
Ponadto osób cierpiących na ostrzejszą wersję nietolerancji laktozy nie jest wiele. Może mam szczęście, ale w mojej rodzinie żadna osoba nie jest dotknięta tym problemem, mało tego, w całym moim otoczeniu znam może (góra) 2 osoby, która mają nietolerancję laktozy. Wszystko jest związane z tym, że trzeba znać swój organizm i pewne reakcje, jakie w nim zachodzą. I znaleźć dla niego odpowiedni styl odżywiania. (;
Marta niestety statystyki wszędzie się od siebie różnią. Ja znalazłam takie. W moim gronie jest wiele osób nietolerujących laktozy. W grupie ćwiczących również 🙂 Więc masz szczęście 🙂
Może faktycznie tak jest. Moja mama miała zawsze dostęp do świeżego, krowiego mleka, cała rodzina spożywa go dosyć dużo, jak i przetworów mlecznych (ale bez przesady w drugą stronę). Nikt nie ma problemów z nietolerancją. Może to szczęście.
Ale w końcu każdy organizm jest inny. I, jak napisałam wyżej, trzeba znaleźć odpowiedni styl odżywiania, zbilansowany i dopasowany do indywidualnych potrzeb, czy upodobań. (;
Dokładnie 🙂 Każdy musi sam zdecydować się na spożywanie mleka bądź produktów, które je zastępują 🙂
tak naprawe oba mleka nie są idealne. Najlepsze jest mleko migdałowe, jeśli nie ma uczulenia na orzechy! Ma cicej witamin niż mleko krowie i jest bardziej przyswajalne
mamy duuużo większy wybór rodzajów mleka niz tylko krowie lub sojowe:) np migdałowe i najlepsze, że można je przygotować samemu małym nakładem środków przy pomocy sprzętów które większość fit babeczek posiada http://weganie.blogspot.com/2011/09/domowe-mleko-migdaowe.html może kokosowe czy inne też tak można przyrządzić..?:)